Η κυβέρνηση κατέθεσε σχέδιο νόμου για την αναδιάρθρωση των θυγατρικών του Υπερταμείου ή αλλιώς ΕΕΣΥΠ, του νομικού αυτού εκτρώματος με διάρκεια ζωής 99 έτη το οποίο αποτελεί την εξασφάλιση των δανειστών για την αποπληρωμή των δανείων του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας βάσει και των Αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής της 10^ης.8.2015 η οποία ενσωματώθηκε στο ν.4336/14.8.2015.

Μελετώντας το παρόν σχέδιο νόμου είναι σαφές ότι οι δανειστές ελέγχουν πλήρως το Υπερταμείο αναδιαρθρώνοντας το σε μια πιο επιθετική διάταξη ώστε να παρακαμφθούν η κείμενη νομοθεσία και τα διαδικαστικά νομοθετικά εμπόδια και να προχωρήσει το ξεπούλημα δημόσιων οργανισμών σε funds και πολυεθνικές κατά το «μοντέλο» της ΔΕΗ.

Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τα δημόσια έσοδα και τον μέσο πολίτη; Πώληση των 8 θυγατρικών του Υπεραταμείου σε επενδυτικά κεφάλαια, επένδυση κεφαλαίων για συντήρηση, κατασκευή υποδομών και αγορά εξοπλισμού από το Δημόσιο και το Ταμείο Ανάκαμψης εις βάρος του Δημοσίου Χρέους -και όχι από τον ιδιώτη επενδυτή όπως προβλέπεται από τους κανόνες της αγοράς- και πανάκριβα εισιτήρια στα μέσα μεταφοράς για τους πολίτες (όπως στα τιμολόγια της ΔΕΗ), στα μισθώματα επιχειρήσεων π.χ. στην ΔΕΘ και ΟΚΑΑ καθώς και ξεπούλημα της περιουσίας της ΓΑΙΑΟΣΕ.  

Ειδικότερα στο άρθρο 3 του σχεδίου νόμου δηλώνεται ξεκάθαρα πως η ΕΕΣΥΠ «δεν ανήκει στο δημόσιο ή ευρύτερο δημόσιο τομέα» επίσης ότι οι διατάξεις που αναφέρονται στις δημόσιες επιχειρήσεις υπό την έννοια του ν. 3429/2005 δεν εφαρμόζονται για την ΕΕΣΥΠ. Στο άρθρο 5 και στην παράγραφο 2 είναι ξεκάθαρο ότι νομοθετείται η απορρόφηση του ΤΧΣ και του ΤΑΙΠΕΔ χωρίς να τηρείται η κείμενη νομοθεσία και η νομιμότητα βάσει των προβλέψεων του νόμου 4601/2019. Παράλληλα νομοθετείται η απαλλαγή οποιοδήποτε φόρου, τέλους ή κράτησης από την ανωτέρω απορρόφηση κάτι το οποίο δεν συμβαίνει έστω και στην μικρότερη (μικρό)μεσαία επιχείρηση στην Ελλάδα. Τι θα γίνουν με τα υπόλοιπα των κεφαλαίων του ΤΧΣ τα οποία είχε δώσει το Δημόσιο για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και ανέρχονται σε 4 δις ευρώ περίπου;

Η Μονάδα Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας -η οποία ουσιαστικά υποκαθιστά λειτουργίες του κράτους- συμβασιοποιώντας δεκάδες έργα όπως κατασκευή νοσοκομειακών υποδομών, Εθνικό Πρόγραμμα Πολιτικής Προστασίας (Aigis), κυβερνητικά πάρκα, μετεγκατάσταση ΕΑΣ, ανέγερση κτιρίων επιβατών σε λιμένες κ.α. παραμένει υπό τον έλεγχο του Υπερταμείου. Δηλαδή οι δανειστές καθορίζουν και συμβασιοποιούν έργα τα οποία προηγουμένως αναλάμβανε το αντίστοιχο Υπουργείο. Αλήθεια εδώ δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων (conflict of interest);  

Στο άρθρο 6 καταγράφεται η «αποστολή» της ΕΕΣΥΠ βάσει των απαιτήσεων των δανειστών και η απόλυτη συμμόρφωσή της με τις αποφάσεις των Ευρωπαϊκών οργάνων οι οποίοι εκπροσωπούν τους δανειστές. Καταγράφεται πως «ενεργεί σε συμμόρφωση ιδίως με τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το Μνημόνιο Συνεννόησης (ν.4046/2012 (Α’ 28)», την Συμφωνία Δημοσιονομικών Στόχων και Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της 19^ης Αυγούστου 2015 (ν.4336/2015 Α’ 94). Η ΕΕΣΥΠ συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις της Κύριας Σύμβασης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης της 15^ης Μαρτίου 2012 (ν.4060/2012 Α’65) και την Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης της 19^ης Αυγούστου 2015 (ν.4336/2015).

Στο άρθρο 7 παρ. 1.ε. σημειώνεται πως βάσει του εσωτερικού κανονισμού η ΕΕΣΥΠ δύναται να προβαίνει σε κανονισμό έργων, προμηθειών, υπηρεσιών κατά παρέκκλιση του νόμου 4412/2016 ήτοι  σχετικά με Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών (προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ ΕΕ  και 2014/25/ΕΕ). Αυτό σημαίνει ότι έχει πλήρη αυτονομία και ότι δεν υπάγεται στο ισχύον νομοθετικό πλαίσιο όπως οι λοιπές δημόσιες εταιρείες, με ότι αυτό συνεπάγεται για αθέμιτες ή καταχρηστικές πρακτικές.

Στο άρθρο 9 έχουμε την τροποποίηση του άρθρου 191 βάσει του οποίου ασκείτο η εποπτεία και η διοίκηση της ΕΕΣΥΠ από τους δανειστές μέσω του Εποπτικού Συμβουλίου. Στην παράγραφο 2 του ανωτέρω άρθρου ορίζεται ότι δυο μέλη, μεταξύ των οποίων ο πρόεδρος του Συμβουλίου Εταιρικής Διακυβέρνησης επιλέγονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας.

Στο άρθρο 10 παραμένει η απλή γνώμη του Υπ. Οικονομικών όσον αφορά την επιλογή για τον διορισμό διευθύνοντος συμβούλου. Επιπλέον το ΔΣ εγκρίνει τυχόν απόσχιση περιουσιακών στοιχείων από μια άμεση θυγατρική της εταιρείας σε μια άλλη. Δεδομένου ότι πχ το περιουσιολόγιο της ΕΕΣΥΠ και του ΤΑΙΠΕΔ αλλά και των λοιπών θυγατρικών της ΕΕΣΥΠ αποτελείται από δημόσιους οργανισμούς, δημόσιες υποδομές και δημόσιες εταιρείες καθώς και ακίνητα τα οποία έχουν μεταβιβασθεί σε αυτήν είναι αποδεκτό ότι δύναται να γίνει απόσχιση ή μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων χωρίς την έγκριση του αρμόδιου υπουργείου, του δημοσίου ή της κυβέρνησης;

Στο ίδιο άρθρο συναντούμε εκ νέου την άμεση άσκηση εποπτείας και ελέγχου των δανειστών. Εκπρόσωπος που ορίζεται από κοινού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας παρευρίσκεται στις συνεδριάσεις του ΔΣ της εταιρείας ως παρατηρητής έστω και χωρίς δικαίωμα ψήφου.

Στην παράγραφο 7 κατοχυρώνεται ιδιότυπη ασυλία, όπως έχει συμβεί και σε λοιπά άρθρα λοιπών νόμων που έχει ψηφίσει η κυβέρνηση για τα μέλη των ΔΣ της ΕΕΣΥΠ και των άμεσων θυγατρικών της. Τα μέλη του ΔΣ της ΕΕΣΥΠ δεν υπέχουν αστική ευθύνη έναντι τρίτων για πράξεις η παραλείψεις κατά την άσκηση των καθηκόντων τους παρά μόνο για δόλο ή βαρεία αμέλεια. Πλέον τούτων σε κάθε περίπτωση έγκλισης ή μήνυσης κλπ επιλαμβάνεται μόνον ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου ο οποίος εκτελεί αυτοπροσώπως προκαταρκτική εξέταση. Ιδιόρρυθμη και μη ισότιμη μεταχείριση των μελών ΔΣ του Υπερταμείου και των θυγατρικών του έναντι όλων των άλλων ΔΣ των ΑΕ οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα.

Στο άρθρο 14 προβλέπεται πως οι άμεσες και λοιπές θυγατρικές της ΕΕΣΥΠ μπορούν να αποφασίζουν την μεταφορά εργαζομένων από την εταιρεία στις θυγατρικές αυτές ή μεταξύ των θυγατρικών. Τα δικαιώματα των εργαζομένων βάσει της κείμενη νομολογίας καταργούνται για τι οκτώ θυγατρικές και οι εργαζόμενοι καθίστανται έρμαια των εκάστοτε διευθύνοντων συμβούλων - golden boys.

Στο άρθρο 15 είναι αδιανόητο το Δημόσιο να καταβάλλει στην ΕΕΣΥΠ Α.Ε. των δανειστών 607 εκατομμύρια ευρώ για την επαναμεταβίβαση των ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ στο Δημόσιο κατόπιν των αποφάσεων 190-191 της Ολομέλειας του Συμβουλίου της Επικρατείας. Αυτό από μόνο του διαψεύδει το αφήγημα της κυβέρνησης ότι πρόκειται για μετακίνηση εταιρειών από το δημόσιο σε δημόσιο ή ότι η κυβέρνηση μεριμνά για την κρατικοποίηση του νερού.

Το ήμισυ του τιμήματος θα μεταφερθεί στους δανειστές βάσει του ν.4336/2015 και το υπόλοιπο ως αποθεματικό για την σύσταση Επενδυτικού Ταμείου όχι του Δημοσίου αλλά της ΕΕΣΥΠ Α.Ε. Στο άρθρο 16 δεν καθορίζεται εξ αρχής και επακριβώς η νομική μορφή που θα έχει το Επενδυτικό Ταμείο. Σύμφωνα με την παράγραφο 4 μπορεί να έχει μορφή Αμοιβαίου Κεφαλαίου Επιχειρηματικών Συμμετοχών ή οποιαδήποτε άλλη μορφή. Σε κάθε όμως περίπτωση θα αποτελεί εταιρεία θυγατρική της ΕΕΣΥΠ Α.Ε. Οπότε ο επενδυτικός της σκοπός για το συμφέρον του ελληνικού Δημοσίου αίρεται δεδομένου ότι αποτελεί θυγατρική του Υπερταμείου των δανειστών οπότε και έχει ως σκοπό την αποπληρωμή τους ή το ξεπούλημα δημόσιων υποδομών άσχετα αν αποτελεί στρατηγική υποδομή δημοσίου συμφέροντος.

Παράλληλα στο άρθρο 18 και στην παράγραφο 6 αφήνεται ανοικτό το ενδεχόμενο στο Επενδυτικό Ταμείο να εμπλακούν επενδυτικά κεφάλαια ή ιδιωτικοί επενδυτικοί και χρηματοδοτικοί φορείς που εδρεύουν εντός και εκτός Ελλάδας ή η συνεργασία με διεθνή επενδυτικά ταμεία. Αυτό στρεβλώνει ακόμη περισσότερο τον σκοπό ενός δήθεν εθνικού Επενδυτικού Ταμείου δεδομένου ότι τα κεφάλαιά του τα οποία προέρχονται από την δημόσια περιουσία θα κατευθύνονται σε επενδύσεις οι οποίες υπαγορεύονται από τα συμφέροντα του ιδιωτικού τομέα και των πολυεθνικών και όχι του Δημοσίου.

Άλλωστε με ζημίες 182 εκατομμύρια ευρώ το Υπερταμείο -σύμφωνα με τις οικονομικές καταστάσεις του 2022- πως θα υλοποιηθεί η Απόφαση της Συνόδου Κορυφής του 2015 όταν από τα 8,7 δις των αποκρατικοποιήσεων από το 2011 έως το 2023 έχουν διατεθεί για την μερική εξόφληση χρέους τα 8,5 δις και ελάχιστα εκατομμύρια αν όχι καθόλου για επενδύσεις ενώ προβλεπόταν το 50%;

Στο άρθρο 20 δίνεται η δυνατότητα τόσο στην ΕΕΣΥΠ Α.Ε. όσο και τις θυγατρικές της να συστήνει επιτροπή προσλήψεων και αμοιβών ενώ και ο κανονισμός λειτουργίας της επιτροπής καθορίζεται και από τα ΔΣ τους. Δηλαδή η ΕΕΣΥΠ και στον τομέα προσλήψεων, αμοιβών και εργασιακού καθεστώτος αποτελεί αυτόνομο κομμάτι εντός του ευρύτερου δημόσιου τομέα πάντα υπό τον έλεγχο των δανειστών. Οπότε και υπάρχουν υπάλληλοι δημοσίου δυο ταχυτήτων όπως αναφέραμε ανωτέρω.

Πλέον τούτων δύναται η δυνατότητα η διοίκηση της οποιασδήποτε θυγατρικής της ΕΕΣΥΠ να προσλάβει golden boys με δυσθεώρητους μισθούς και προνόμια τα οποία όμως θα καταβάλλουν οι θυγατρικές της ΕΕΣΥΠ δηλαδή οργανισμοί του Δημόσιου τομέα οι οποίοι βέβαια χρηματοδοτούνται από το Δημόσιο, για παράδειγμα ΟΑΣΑ, ΣΤΑΣΥ, ΟΣΥ κλπ

Μάλιστα στο άρθρο 21 και στην παράγραφο 2 σημειώνεται ρητά ότι οι προβλέψεις της προκήρυξης την οποία θα εκδίδει κάθε φορά το ΔΣ της κάθε θυγατρικής του Υπερταμείου καθορίζονται κατά παρέκκλιση του ν.4765/2021 που αφορά το σύστημα προσλήψεων στο Δημόσιο και την ενίσχυση του ΑΣΕΠ. Οι λοιποί παράγραφοι του ανωτέρω άρθρου εξουσιοδοτούν ουσιαστικά την διοίκηση κάθε θυγατρικής του Υπερταμείου να προσλαμβάνει κατά το δοκούν όποιον θέλει και όποτε θέλει με το ΑΣΕΠ να επέχει θέση παρατηρητή χωρίς καμία νομοθετική εξουσία επί της πρόσληψης.

Στο άρθρο 24 διατυπώνεται ουσιαστικά το ελεύθερο μισθοδοτικό πλαίσιο αμοιβών των διευθυνόντων συμβούλων golden boys. Κανένα ανώτατο όριο σε αντιστοιχία με τους μισθούς του δημοσίου ενώ επιπλέον bonus θα δικαιούνται τα golden boys ανάλογα με την επίτευξη στόχων. Ποιων στόχων; Του ξεπουλήματος της δημόσιας περιουσίας; Τον τεμαχισμό δημοσίων υπηρεσιών όπως παλαιότερα της ΔΕΗ και του ξεπουλήματός τους σε funds και πολυεθνικές;

Στο άρθρο 31 προβλέπεται πολιτική προμηθειών των θυγατρικών της ΕΕΣΥΠ στους τομείς ύδατος, ενέργειας, μεταφορών και ταχυδρομικών υπηρεσιών κατά παρέκκλιση του ν.4412/2016 περί Δημοσίων Συμβάσεων Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών σύμφωνη όμως με την ενωσιακή νομοθεσία και τις αντίστοιχες Οδηγίες του Συμβουλίου της Ευρώπης. Πολιτική προμηθειών λοιπόν στο Υπερταμείο και τις θυγατρικές του βάσει της ευρωπαϊκής νομοθεσίας και όχι της κείμενης ελληνικής. Παράλληλα η Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων περιορίζεται μόνον στην διατύπωση γνώμης.

Δεδομένου ότι ο κος Κ. Χατζηδάκης επικαλέστηκε το «επιτυχημένο» μοντέλο της ΔΕΗ το οποίο μεταφέρει στις οκτώ θυγατρικές του Υπερταμείου σημειώνουμε συνοπτικά τα «οικονομικά επιτεύγματα» από την διάσπαση και πώληση της ΔΕΗ καθώς και το αν έχει ισχύ το κυβερνητικό αφήγημα ότι η ιδιωτικοποίηση της αποτέλεσε ευρωπαϊκή επιταγή:

 Πρώτον η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ δεν μείωσε τα τιμολόγια του ηλεκτρικού για τους Έλληνες πολίτες, δεύτερον παρά την προπαγάνδα του κ. Κ. Χατζηδάκη σε όποια χώρα (Γερμανία, Νορβηγία, Σουηδία, Ιρλανδία, Δανία, Φινλανδία) έγινε άνοιγμα στην αγορά ενέργειας σχηματίστηκαν καρτέλ με ταυτόχρονη μεγάλη αύξηση των τιμών. Τρίτον η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ δεν αποτέλεσε ευρωπαϊκή επιταγή. Μάλιστα σε σχετική ερώτηση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (8.7.2014 Γ. Κατρούγκαλος) η απάντηση ήταν πως ναι μεν συμφωνήθηκε πώληση τμήματος της ΔΕΗ στο πλαίσιο προγράμματος προσαρμογής αλλά η οδηγία 2009/72/ΕΚ «…αποσκοπούσε στην απελευθέρωση του τομέα ηλεκτρικής ενέργειας και την εισαγωγή ανταγωνισμού μέσω, μεταξύ άλλων, του διαχωρισμού των διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς από τις κάθετα ολοκληρωμένες επιχειρήσεις. Επομένως η οδηγία σε καμία περίπτωση δεν απαιτούσε την μερική ή πλήρη ιδιωτικοποίηση δημοσίων εταιρειών…». Πέμπτον  στις 22.10.2013 εκδόθηκε απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου υπέρ της νομοθετικά κατοχυρωμένης απαγόρευσης ιδιωτικοποίησης του διαχειριστή δικτύων ηλεκτρικού ρεύματος στις Κάτω Χώρες. Έκτον στην Γερμανία ξεκίνησε το 2014 σταδιακή επαναφορά του ενεργειακού τομέα υπό τον έλεγχο των Δήμων και Κοινοτήτων. Έβδομο στις Σκανδιναβικές χώρες τα δίκτυα ανήκουν σε ανεξάρτητες αλλά 100% κρατικές επιχειρήσεις των οποίων οι μετοχές ανήκουν είτε στο Υπ. Οικονομικών είτε στα Δημόσια Ασφαλιστικά Ταμεία.

Τα όσα κρύβονται πίσω από τις γραμμές του εν λόγω σχεδίου νόμου και οι συνέπειες τους -οι οποίες φρονούμε ότι θα είναι τρομακτικές- δεν τελειώνουν εδώ. Αποτελεί άλλωστε ένα ακόμη όνειδος όχι μόνον η προσθήκη επιπλέον άρθρων τα οποία δεν αναρτήθηκαν στην Διαβούλευση αλλά και ο ανύπαρκτος χρόνος που διαθέτει η κυβέρνηση στα κοινοβουλευτικά κόμματα να επεξεργαστούν το σχέδιο νόμου δεδομένου ότι εισήλθε προς επεξεργασία αμέσως μετά από αυτό της συγχώνευσης Attica και Παγκρήτιας Τράπεζας και σε διπλές Επιτροπές μέσα στην ίδια ημέρα.

Είναι αδιανόητο με το άρθρο 38 να τακτοποιούνται ληξιπρόθεσμες οφειλές του ΕΟΤ ύψους 1,1 εκατομμυρίων ευρώ 15 χρόνια. Πλέον τούτων με το άρθρο 39 να εκκαθαρίζονται οι δαπάνες από την Σύμβαση με ημερομηνία 14.4.2022 μεταξύ Ελληνικού Δημοσίου και Hellenic Train ύψους 124 εκατομμυρίων ευρώ -τριπλάσιες από το τίμημα αγοράς της ΤΡΑΙΝΟΣΕ από τους Ιταλούς το 2017 ύψους 45 εκατομμυρίων ευρώ- ενώ δεν έχουν ξεκαθαρισθεί οι ευθύνες της για το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών και ο διευθύνων σύμβουλός της Μαουρίτσιο Καποτόρτο αρνήθηκε να υπογράψει την ίδια του την κατάθεση στην Επιτροπή εξέτασης της Βουλής τον Φεβρουάριο για το δυστύχημα των Τεμπών. Παράλληλα η κυβέρνηση με την τροπολογία 224/50 της 30ης.7.2024 επί του νομοσχεδίου κάνει ακόμη ένα δώρο στην ΕΕΣΥΠ αφού καθορίζει το επιτόκιο των οφειλών της προς τρίτους ίσο με του Δημοσίου ενώ η ίδια αποτελεί ιδιωτική Ανώνυμη Εταιρεία υπό τον έλεγχο των δανειστών.   

Αντώνης Καλόγηρος

Οικονομολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης και Υπεύθυνος ΘΟ Εθνικής Οικονομίας της ΝΙΚΗΣ